18 Май 2018
Рӯзи охирини сафари 9 оилаи шаҳри Хуҷанд соати 8-и субҳ аз зиёрати Гӯри-Амир ("Гӯри Мир") – ёдгории асримиёнагии Осиёи Марказӣ, мақбараи асосгузори давлати Темуриён –Темури ланг оғоз гардид.
Мақбараи Гӯри Амир солҳои зиёд, баъди темуриён бетаъмир буд. Дар атрофи он хонаву ҳавлиҳои зиёде сохта шуда буданд. Девори он бо сангҳои майда-майдаи сафеду кабуди баланд оро дода шудаанд ва дар нурҳои офтоб ҷило медиҳад. Корҳои азнавсозии он соли 1967 оғоз гардида буданд. Дар даруни мақбара санги сари қабрии Темурланг воқеъ аст, ки худи оромгоҳ аз санги мармар сохта шуда, қиcми болоии он аз санги яклухти нефрит сохта шудааст. Қабри асоси бошад дар қисми поёнии мақбара ҷойгир шудааст. "Дар даромадгоҳ навиштаҷоти «Мақбараи Амир Темур. Асрҳои XIV-XV» акс шудааст. Дар тарафи рост деги калони сангӣ ба назар мерасад. Он чуқурчаҳои зиёд дорад. Гуё он изи оринҷи даст бошад. Ривояте ҳаст, ин деги калонро аз оби анор пур мекарданд ва ба он чуқурчаҳо меандохтанд. Пеш аз ҳар юриш аскарон қатрае аз оби пиёлачаҳо менӯшиданд. Занҳо пешгӯӣ мекарданд, ки агар оби анори пиёлачаҳо як хел истад, онҳо бо ғалаба бармегарданд. Оби кадом пиёлачае кам шавад , бо нӯшандаи он бадбахтӣ рух додаст. Ҳамчунин дар паҳлуйи деги калон тахти Амир Темур низ вуҷуд дорад.
Гунбад андаруни гунбад. Нақшҳо хеле зебову назаррабо. Ин дарро соли 1424 Мирзо Улуғбек созонидааст. Ин ҷо бо хати форсӣ навиштаҷот дорад. Навиштаҷоти дарро мехонем: «Оқибат-бахайр» Аз роҳрави чоргумбада гузашта китобу суратҳоро, ки аз ҳаёти Амир Темур ва дар бораи давлатдории ӯ ҳикоя мекунанд. Дар ҳуҷраи дигар нӯҳ қабр - Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Муҳаммад Султон, Мир Саид Барака, Саид Умар, Шоҳрух Мирзо, Мироншоҳ, Абдулло Мирзо, Абдураҳмон Мирзо дафн шудаанд. Дар қисми рости қабр ба кӣ мансуб будани он зикр гардидааст. Қабрҳои ҳақиқӣ панҷ метр поён ҷойгир аст, Аз поён то гумбад 36-метр гӯрхона ва ду гунбади пайдарпай ҷойгир. Аввал дари гӯрхона аз ҷониби рост буд. Баъдтар Мирзо Улуғбек дарро аз паҳлӯ кушод. Яъне, ҳурмати устодашро ба ҷо овард. Ба шарофати Мир Саид Барака ин мақбараро Гӯри Мир меномиданд. Болои мақбара қандили бузурги 250-килоӣ, ки 65 чароғак дорад, овезон аст. Дар девор оятҳо аз Қуръони Карим бо ҳарфҳои заррин зикр гардидааст, ҳамаи навиштаҷоти деворҳоро бо оби тилло навиштаанд. Дар арафаи ҷашни 2750 - солагии Самарқанд мақбараи Амир Темур аз нав таъмир гашт. Барои барқарор намудани навиштаҷоти деворҳо 4 кило тилло сарф шуд. Чӯби дарозе, ки дар кунҷи мақбара меистоду болояш ёли асп овезон буд, маълум гардид, ки онро туғ мегуфтаанд.Он байрақи давлати темуриён ба шумор мерафт. Агар дар мақбарае чунин туғ бошад, нишони қабри шайх аст. Ба шарофати шайх Умар Барака ин туғро ин ҷо гузоштаанд.
Соли 1941 археологҳои Шӯравӣ кабри Амирро кушоданд. Ҳайкалтарош – антрополог М. Герасимов тавонист шакли рӯи Темурро аз боқимондаҳои устухони сари Темури ланг созад, ва маълумот оид ба қади азимҷусаи Темурланг рост баромад, қади ӯ 180 см буд, ки барои он давра ин хеле қадди баланд буд. Чунин ақида ҳаст, ки баъди кушодани гӯри Амир Ҷанги Бузурги Ватании 1941-1945 оғоз. Дар болои санги қабри Амир чунин навиштаҷот вуҷуд дорад: «Ҳар касе, ки ба оромии ман дар ин дунё ва ё дар дунёи дигар халал расонад, ӯ ба нобарориҳо дучор мегардад».
Баъди дуои фотеҳа, мо оромона ин мавзеъро тарк намудем.
Дафтари матбуоти
Раиси шаҳри Хуҷанд
