(0 овоз, миёна 0 аз 5)

alt Ба истиқболи Рӯзи шаҳри Хуҷанд

НАЗАРЕ БА РӮЗГОРИ БУЗУРГОНИ ХУҶАНД

Бузурги дигари Хуҷанди бостон, ки аҳволу осораш бояд мавриди таҳқиқ қарор гирад, Шайх Бурҳонуддини Кабир аст. Алъон, дар маҳаллаи Шайх Бурҳони Ҷамоати деҳоти Ҳайдар Усмони ноҳияи Бобоҷон Ғафуров, оромгоҳи “Шайх Бурҳонуддини Қилич” вуҷуд дорад, ки дар васати он марқади Шайх Бурҳонуддин баъди азнавсозӣ побарҷост.

Дар мавриди муайян намудани аслу насаб, солҳои зиндагӣ ва осори ин бузургвор ба чанд сарчашмаҳо назар кардем, ки онҳоро баррасӣ хоҳем кард.

Чи хеле ки дар баррасии насаби Шайх Маслаҳатдин қайд кардем, Шайх Маслаҳатдин ва Шайх Бурҳониддини Кабир аз як авлод будаанд ва ҷадди аълои ҳарду Мир Саййид Шамсуддини Бузург будааст. Дар насабномаи “Мирзо Тоҳири Хуҷандӣ” дар мавриди насаби Шайх Бурҳонуддин ва ҷойи қабри ў чунин омадааст: “Шайх Мир Саййид Муҳаммади Заркўб ибни Шайх Мир Саййид Саъдуддин ибни Шайх Мир Саййид Шамсуддин ибни ҳазрати шайхулмашоих-ил-аср ва-л-офоқ Амир Саййид Бурҳонуддин Кабир ибни Шайх Мир Алоуддин ибни Шайх Мир Ҷалолуддин ибни Шайх Мир Заҳируддин ибни Шайх Мир Саййид Шамсуддини Бузург ибни Шайх Бадруддин. Ва турбати Шайх Бурҳонуддини Кабири мазкур дар беруни ҳисори Хуҷанд дар мавзеъе, ки ал-явм изофатан қаряи мазкурро ба ҷаноби он олимартаба намуда, “Шайх Бурҳон”мегўянд”.

Доир ба ин масъала дар китоби “Мулҳақот би-с-Суроҳ”-и Ҷамоли Қаршӣ маводи зиёди таърихӣ оиди мавҷуд аст. Муаллифи ин асар дар боби “Маърифати имомон, саййидон, шарифон, ки аз ҳар мамалакате омада буданд, бо онҳо вохўрда манфиатҳо бардошта будам” чунин овардааст, ки: “Яке аз онҳо ас-саййид ас- садр ал-муаззам, меҳтари саййидон, санади саодат, гузидаи авлод ва ол, подшоҳи ислом, шукўҳи саййидон, садри Хуҷанд ва навоҳии атрофи он. Ман аввалин бор ўро дар Олмалиғ вохўрдам ва шайхулимом ал-ҷалил Бурҳонуддин ат-Тавил ал-Музаккир ҳамроҳи ў буд. Ва ў – ас-саййид имоми Хуҷанд, Бурҳонуддин ал-Муқрӣ ал-Хуҷандӣ, охирони онҳо (яъне уламои мотақаддам), ки баъдан мутаваттини Олмалиғ шуд. Баъд, бори дувум ба Хуҷанд ба назди ў рафтам ва хушбахтона пайи чанд моҳи соли 670ҳ./1272м. аз ў таълим гирифтам”. Дар боби “Шаҳри Хуҷанд” чунин меорад, ки “...ва меҳтари онҳо – ас-садр ал-аҷал(л) ал-аъазз, такядори саййидон, бузургтарини содот (Бурҳонуддини Муқрӣ– С.У.), ки мо ҳангоми васфи Олмалиғ ва шахсиятҳои мутават- тини он гуфта будем. Ва падари ў маликулислом – Бурҳонуддин ал-Кабир, раҳматуллоҳи таъоло, ки қитъае дар бораи пири гуфта буд ва он дар мақбарае, ки дар лаби дарёи Сайҳун аз тарафи Мевағал ҷойгир аст, навишта шудааст. Ва ин номи кўҳест дар шимоли шаҳр”.

Ин қитъаро Ҷамоли Қаршӣ ба забони форсӣ тарҷума карда будааст:

Чун ба ман дар шаби шубоб аз чарх,

Риштаи шиб гашт падид.

Гуфтам:

«Аз дурри ашку ин ришта,

Хуш тавон кард, иқди марворид.

Ба мазмуни ин, ки мадфани Шайх Бурҳонуддини Кабир ав- валан дар лаби дарёи Сайҳун, яъне Сир буда, баъдтар ба ҷои дигар интиқол шудааст, аз матни “Маноқиб” ин далелро меоварем: “Шайх Бурҳониддин Кабири Яманӣ дар лаби дарёи Хуҷанд будаанд. Аз ҷиҳати ғалабаи об оварда, инҷонибтар дафн карданд. Ва дар беруни дарвозаи Қозӣ аст, дар ҷониби шарқии Хуҷанд аст”.

Аз ин ҷо маълум шуд, ки ҷасади Шайхро бинобар дамидани оби дарёи Сир баъдтар берун аз ҳудуди шаҳри Хуҷанди асримиёнагӣ, дар самти шарқии он дафн карда будаанд. Шояд ин мавзеъ аз заминҳои хусусии ин авлод будааст, ки баъдтар бинобар дафн шудани ҷасади Шайх Бурҳонуддини Кабир номи “Шайх Бурҳон”-ро гирифтааст. Хулоса, шахси мадфуни оромгоҳи деҳаи “Шайх Бурҳон” на Бурҳонуддини Қилич будааст, балки ҳамин Бурҳонуддин Кабир ибни Шайх Мир Алоуддин ибни Шайх Мир Ҷалолуддин ибни Шайх Мир Заҳируддин ибни Шайх Мир Сай- йид Шамсуддини Бузург ибни Шайх Бадруддин аст.

Тибқи навиштаи Ҷамоли Қаршӣ Бурҳонуддини Кабир шахсияти маъруфи замони худ буда, аз табори ашрофзодагон ва Имоми Хуҷанд будааст.

Дар мавриди солҳои зиндагии Бурҳонуддини Кабир қайд кардан зарур аст, ки Ҷамоли Қаршӣ ҳангоми сафари дувумаш ба Хуҷанд дар соли 1272 м., бевосита аз фарзанди ў Бурҳонуддини Муқрӣ таълим гирифта будааст. Аммо дар айни сафари севвумаш соли 688ҳ./1289м. аз ў ёд намекунад, шояд Бурҳонуддини Муқрӣ байни солҳои 1272-1289 м. вафот карда будааст. Аз ин ҷо, агар умри Бурҳонуддини Муқриро ба ҳисоби миёна шартан 75 сол қабул кунем, пас вақти таваллуди ў ба солҳои 1200 м. рост меояд. Пас маълум мешавад, ки Бурҳонуддини Кабир, падари Бурҳонуддини Муқрӣ дар охири асри XII ва нимаи аввали асри XIII зиндагӣ кардааст. Ин хулосаи моро баррасии насабно- маи Шайх Маслаҳатдин (ваф. 1221 м.) ва Бурҳонуддини Кабир қавитар месозад, ки тибқи он аввалӣ насли севум ва дувумӣ насли чоруми Мир Саййид Шамсуддини Бузург будаанд. Аммо дар мавриди илҳоқ шудани лақаби “Қилич” ба ин бузургвор қайд кардан зарур аст, ки яке аз машҳуртарин шахсиятҳои ирфонии охири асри XII ва аввали асри XIII Бурҳонуддин ибни Камолуддин лақаби “Қилич” доштааст. Аслан лақаби “Қилич” ба шоҳзодагони сулолаи “қарохонӣ” дода мешудааст, ки бобои модарии Бурҳонуддини Қилич – Наср Арслонхон, мулаққаб ба Элик Мозӣ (ваф. 1011-1012м) аз ҳамин сулола будааст. Мувофиқи нақли дар матни “Маноқиб” омада, ин бузургвор дар синни хурдсолӣ бо шамшери чўбин гови шахсеро ду ним мекунанд ва подшоҳи он замон вайро талаб мекунад ва баъди огоҳӣ аз каромоти Бурҳонуддин ба ў лақаби “Қилич”-ро дода будааст. Барои исботи ин маънӣ мухтасари ин нақлро дар ин ҷо меорем: “Подшоҳ фармуд: “Эй кўдак, ин говро сар зан!” Шайх шамшери чўбини худ ба даст гирифта ва панҷқадам гашта омада заданд, говро аз миён ду ним сохтанд. Подшоҳ гуфт: “Эй ёрон, чунон бинам дар ин, ки ин кўдак валӣ аст, ҳеҷ тардид нест, вагарна ин чӣ маънӣ дорад, шамшери чўбин аз хурдсоле гов ду ним шавад.” Подшоҳ пурсид, ки “Эй кўдак, номи ту чист?” Шайх гуфтанд: “Бурҳонуддин”. Подшоҳ гуфт: “Чӣ номи фархунда доштаӣ?” Зоҳир дар ин аст, ки ин кўдак бурҳони дин шавад.” Дар ҳамон маҷлис подшоҳ ҳукм кард, ки “ Баъд аз ин таърих, мардум ўро Қилич гўянд”. Албатта, атрофи ин каромоти Шайх андешаҳо зиёд аст, аммо ҳамин лақаб бо сабаби номи ягона “Бурҳонуддин” доштани ин ду бузургвор ба Бурҳонуддини Кабири Хуҷандӣ низ дертар насб шудааст. Далели дигар он аст, ки мувофиқи нақли муаллифи “Маноқиб”, ки дар бахши аввали ин мақола оварда шуд, Бурҳонуддини Қилич муриди Шайх Маслаҳатдини Хуҷандӣ будааст ва шояд бо ин сабаб ин лақаб дертар бо иштибоҳи котибони китобҳо ва насабномаҳо ба Бурҳонуддини Кабири Хуҷандӣ пайваст шудааст.

Дар мавриди лақаби “Кабир” доштани Бурҳонуддин бояд гуфт, ки Ҷамоли Қаршӣ аз эшон ҳамчун маликулисломи Хуҷанд ва имом ёд кардааст. Аз ин ҷо бо эътимоди қавӣ ў шайхулисломи Хуҷанд будааст, ки ин мансаби баландтарини мазҳабӣ дар умури танзими қавонини динӣ аст. Дар мавриди дар “Маноқиб” қайд шудани нисбаи Шайх, ҳамчун “Яманӣ” ҳеҷ санаде надорем, ки ин маъниро тасдиқ кунад.

Аммо бо шарти эътироф кардани саййидзода будани Шайх, шояд аҷдодонаш аз кишвари Ямани нимҷазираи Арабистон ба Хуҷанд омада бошанд.

Баъди баррасию таҳлили ин сарчашмаҳо иваз кардани номи мазор ва оромгоҳи “Бурҳонуддини Қилич”-ро ба “Бурҳонуддини Кабир” пешниҳод мекунем.

Содирхон Умаров

Шарҳ додан


Защитный код
Нав кардан

Раиси шаҳр

Муовинони Раиси шаҳр

Ғайбуллозода Х. Ғайбуллозода Х. Муовини аввали Раиси шаҳрХайрулло  Ғайбуллозода бо қарори Раиси шаҳр таҳти №281 аз 2 июни соли 2016 муовини якуми Раиси шаҳри Хуҷанд таъин ...
Боқизода Б. Боқизода Б. Муовини Раиси шаҳрБахтиёр Боқизода 28-уми июли соли 1983 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шуда, соҳиби чор маълумоти олӣ: ҳуқуқшиносӣ, иқтисодӣ ва ...
Муяссара Қаҳорӣ Муяссара Қаҳорӣ Муяссара Қаҳорӣ 15 октябри соли 1979 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик. Маълумот олӣ. Соли 2002 Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба...
Ҳомидзода А.А. Ҳомидзода А.А. Роҳбари Дастгоҳи Раиси шаҳрАбдуваҳҳоб Ҳомидзода  8-уми июни соли 1978 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд ёфтааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ. С...
Ҷамшед Набизода Ҷамшед Набизода Ҷамшед Набизода 9-уми майи соли 1981 дар шаҳри шаҳри Хуҷанд таваллуд ёфтааст. Миллаташ тоҷик. Соли 2003 Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва ...

Роҳбарони сохторҳо

Ҷӯраева К.Я. Ҷӯраева К.Я. Ҷӯраева Кибриё Яҳёевна 9 сентябри соли 1966 дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумот олӣ мебошад. Соли 1997 Донишг...
Миробидова М.М. Миробидова М.М. Миробидова Муаттар Мирмуҳамадовна 24 июни соли 1966 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумот олӣ мебошад. Соли 1990 Донишгоҳ...
Бобозода Т. К. Бобозода Т. К. Бобозода Толиб Карим 1-уми августи соли 1968 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумот олӣ мебошад. Соли 1994 Донишкадаи поли...
 Бобоҷонзода А. Бобоҷонзода А. Бобоҷонзода Абдусалом 27-уми декабри соли 1966 дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ, соли 1992 Донишг...
Юсупов М. З. Юсупов М. З. Юсупов Маъмурҷон Зулҳайдарович 1-уми июни соли 1981 таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумот олӣ мебошад. Соли 1999 ба шуъбаи рӯзноманигор...
Маликисломов Н. Н. Маликисломов Н. Н. Насим Маликисломов 23 октябри соли 1986 дар шаҳри Хуҷанд, дар оилаи хизматчӣ ба дунё омадааст. Соли 1994 ба мактаби таҳсилоти умумии №18-и ш...
Юсуфӣ У. C. Юсуфӣ У. C. Юсуфӣ Усмон Сиддиқзода 23-юми сентябри соли 1982 дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ. Соли 2005 Дони...
Ӯлмасова Н. М. Ӯлмасова Н. М. Ӯлмасова Нигина Маруфовна 08-уми октябри соли 1980 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ. Соли 2010 Донишгоҳи да...
Абдуқаҳҳорзода Т. Абдуқаҳҳорзода Т. Абдуқаҳҳорзода Таҳмина Солҳои 2000 - 2002-Лаборанти кафедраи забон ва адабиёти тоҷики Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Б. Ғафуров,...
Каримов А. А. Каримов А. А. Каримов Азимҷон Акрамҷонович 1-уми январи соли 1998 дар шаҳри Хуҷанд таввалуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ. Соли 2020 Академияи х...
Абдуллоев Ш. Д. Абдуллоев Ш. Д. Абдуллоев Шукрулло Дадоҷонович 24-уми июли соли 1998 дар шаҳри Хуҷанд таввалуд шудааст. Миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ. Соли 2011 Донишкадаи...
Воҳидов А.Б. Воҳидов А.Б. Воҳидов Азамат Баҳодурович 6-уми июни соли 1974 дар н. Б.Ғафуров таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумот олии тиббӣ. Соли 1997 филиали Хучан...
Пӯлотов М. М. Пӯлотов М. М. Пўлотов Мунир Мухторович 12 августи соли 1973 дар шаҳри Хуҷанд таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумоташ олӣ мебошад. Соли 1996 Донишгоҳи да...
Раҳмонова М. А. Раҳмонова М. А. Раҳмонова Маҳфуза Абдуманоновна 12-феврали соли 1988 дар шаҳри Хуҷанд дар оилаи коргар таваллуд шуда, миллаташ тоҷик, маълумот олӣ мебошад. ...
Диловарзода Д. Д. Диловарзода Д. Д. Диловарзода Достон Диловар 21уми феврали соли 1996 дар шаҳри Бӯстон таваллуд шуда, миллатааш тоҷик, маълумот олӣ мебошад. Соли 2018 Донишкад...