17 Май 2018
Сафари таърихии 9 ҷуфт оилаҳое, ки бо ибтикороти Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Хуҷанд ба шаҳри бостонии Самарқанд баҳри саёҳати серўза равон шуда буданд, субҳи 16 майи соли равон аз Хона музейи Сардафтари адабиёти муосири тоҷик, устод Садриддин Айнӣ оғоз гардид.Масуълини Хона музей иттилоъ доданд, ки таъқиби ҳукуматдорони давр устод Садриддин Айниро маҷбур сохт, ки солҳои 1915-1916 берун аз Бухоро паноҳ ёбад. 9-уми апрели соли 1917 дар вақти авҷи ҳаракатҳои иртиҷоӣ ба қатори дигар ҷавонони озодфикр Айниро ҳам дастгир намуда, бо фармони амир 75 чӯб заданд ва ба зиндон партофтанд. 10-уми апрели ҳамон сол ба қатори маҳбусони дигар Айнӣ ҳам аз зиндон озод карда шуд. Баъд аз табобати қариб думоҳа ва ба шаҳри Самарқанд омаданаш Садриддин Айнӣ як муддат дар хонаи дӯстонаш умр ба сар мебарад. Ниҳоят соли 1923 дар шафати кӯчаи Регистон ҳавлиеро ба иҷора мегирад ва сонитар онро тамоман мехарад. Дар ин ҳавлӣ, ки ҳоло ба музейи ёдгорӣ табдил дода шудааст, нависанда то охири умраш истиқомат дошт. Қисми кӯҳнаи ин ҳавлӣ аз айвони дарози шимолӣ аввалин утоқи корӣ, меҳмонхона бо даҳлезаш ва айвони ҷанубӣ иборат аст.
Соли 1935 ҳукумати маҳаллӣ бо мақсади беҳтар сохтани шароити зиндагӣ ва эҷодии нависанда аз рӯйи тарҳи худи ӯ чанд хонаи нав бино намуда, ба ӯ ҳадя кард. Ҳоло дар қисми нави ҳавлӣ толори калони намоиши нигораҳо, утоқи дуввуми корӣ ва утоқи хоб ҷой гирифтаанд. Дар утоқи дуввуми кориаш нависанда аз соли 1937 то соли 1954 бо фаъолияти эҷодӣ машғул буд.
Бояд дар ин ҷо хотиррасон намоем, ки Хона-музейи ёдгории Сад¬риддин Айнӣ 19-уми майи соли 1967 тибқи қарори ҳукумати Ӯзбекистон (аз 16-уми моҳи июни соли 1964) бунёд ёфтааст.
Иттилоъ дода шуд, ки дар ин ҳавлӣ Садриддин Айнӣ солҳои тӯлонӣ (1923-1954) истиқомат дошт ва давраи калони ҳаёти пурҷӯшу хурӯши эҷодӣ, фаъолияти пурсамари илмиву педагогӣ ва ҷамъиятии худро гузаронид. Ин ҷо манзиле буд, ки дӯстону ҳамкасбони устод, олимон, арбобони давлатию ҷамъиятӣ, ҷавонони боистеъдод ва меҳмонони хориҷӣ барои дидорбинӣ ва маслиҳати муфиди устод меомаданд. Имрӯз ҳам, ба зиёрати ин даргоҳи муқаддас шахсоне меоянд, ки эҷодиёти ин адиби бузург, офарандаи асарҳои комилу барҷастаро, ки тавассути қувваи тафаккури фавқулоддаи бадеӣ ва образҳои нотакрор чӣ дар назму чӣ дар наср роҳи муборизаи халқҳои ӯзбеку тоҷикро барои озодӣ, истиқлоли миллӣ ва бахту саодат тас¬вир намудааст, бениҳоят дӯст медоранд. Беҳтарин асарҳои хеш роман – эпопеяи «Ғуломон», повести «Марги судхӯр», «Ёддоштҳо» (дар панҷ китоб)-ро, ки хазинаи тиллоии адабиёти ҷаҳонро ғанӣ гардонидаанд ва ба бисёр забонҳои халқҳои дунё тарҷума шудаанд, нависанда дар ҳамин манзил офаридааст.
Бояд қайд намуд, ки Садриддин Айнӣ на танҳо нависанда ва шоири номдор, балки ҳамчун олими маъруфи соҳаи филология буд. Як теъдод тадқиқотҳои нодир доир ба таърихи адабиёти мумтози тоҷику ӯзбек ба қалами ӯ тааллуқ доранд.
Хизматҳои Садриддин Айнӣ ҳамчун устоди сухан ва олими забардаст ба дараҷаи баланд қадррасӣ шудаанд. Дар арафаи 10-солагии истиқлололияти Ҷумҳурии Ўзбекистон бо қарори Президенти Ҷумҳурияти Ӯзбекистон ба ӯ ордени «Буюк хизматлари учун» («Барои хизматҳои бузургаш») дода шуд. Дар Тоҷикистон бошад, ба ӯ унвони «Қаҳрамони Тоҷикистон»-ро сазовор донистанд. Ғайри он, Садриддин Айнӣ бо як қатор ордену медалҳо мукофотонида шудааст.
Бо қарори ЮНЕСКО соли 1978 — Соли устод Садриддин Айнӣ эълон гардид ва тайёрӣ ба гузаронидани ҷашни 100-солагии нависанда авҷ гирифт. Дар назди Хона-музейи устод Садриддин Айнӣ пайкараи нависанда гузошта шуд.
Дар давоми ин солҳо дар осорхона бисёр корҳои маданию маърифатӣ, илмию эҷодӣ ба сомон расонида шуданд. Дар ин муддат панҷоҳ маротиба зодрӯзи устод Садриддин Айнӣ бо иштироки дӯстдорони адабиёт, аҳли илму адаб ва хонандагони мактабҳои олию миёна тантанавор гузаронида шуд. Даҳҳо маротиба таъмирҳои калону хурд, панҷ маротиба экспозитсияи осорхона бой ва аз нав оро дода шуд. Ба ҳазорҳо нафар зиёратчиёни маҳаллию хориҷӣ сӯҳбату экскурсияҳо гузарониданд. Шумораи экспонатҳо — асарҳои навёфтаи устод Айнӣ афзуд. Дар давоми ин солҳо аз ҳаёти осорхона садҳо мақолаҳо бахшида ба мавзӯи экспозитсияи осорхона дар чор забон – ӯзбекӣ, тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ роҳбаладҳо тартиб дода шуд.
Дар асоси қарори Девони Вазирони Ҷумҳурии Узбекистон аз 11-уми декабри соли 2017 “Дар бораи Барномаи чораҳои такмил додани фаъолият ва мустаҳкамнамоии комплексии базаи моддиву техникии музейҳои давлатӣ дар солҳои 2017-2027” ва Барномаи манзилноки бунёди биноҳо, реконструксия, таъмир намудан ва таҷҳизонидани музейҳои давлатӣ дар солҳои 2018-2027, соли ҷорӣ бо маблағи 300 миллион сӯм ба таври мукаммал таъмир кардани Хона-музейи Садриддин Айнӣ ба нақша гирифта шуд. Дар ин асос, доир ба таъмирсозии музей ҷамъомад барпо гардид. Дар он гурӯҳи корӣ ташкил ва таркиби он тасдиқ шуд. Дар анҷоми ҷамъомад аз рӯйи масъалаҳои тартиби рӯз қарор қабул карда шуд, ки дар он оиди аз чоряки дуввуми соли 2018 оғоз гардидани реконструксия ва реэкспозитсия намудани Хона музей маълумот дода шудааст.
Алҳол хонаҳое, ки устод Айни зиндагӣ мекарданд, баста буданд, зеро дар он рузҳои назди таъмири куллӣ оғоз мегардад.
Оилаҳо, ки аз хонаи музейи устод Айнӣ боздид намуданд, бо таасуроти баланд роҳ ба ҷониби Регистон гирифтанд.
Дафтари матбуоти
Раиси шаҳри Хуҷанд
